Błękit brylantowy FCF (E133, ci 42090) w kosmetykach. Czy jest szkodliwy? Jakie ma zastosowanie

W świecie kosmetyków i produktów spożywczych kolor odgrywa kluczową rolę, przyciągając wzrok konsumentów i nadając produktom atrakcyjny wygląd. Jednym z popularnych barwników stosowanych w tych branżach jest błękit brylantowy FCF, znany również jako E133 lub CI 42090. Ten syntetyczny związek chemiczny o intensywnie niebieskiej barwie budzi jednak wiele kontrowersji dotyczących jego bezpieczeństwa i wpływu na zdrowie. Czy rzeczywiście powinniśmy się go obawiać, czy może obawy są przesadzone? Przyjrzyjmy się bliżej temu fascynującemu składnikowi, jego zastosowaniom oraz potencjalnym zagrożeniom.

Błękit brylantowy FCF to syntetyczny barwnik organiczny należący do grupy triarylometanów. Jest to związek chemiczny otrzymywany w procesie kondensacji 2-formylobenzenosulfonianu z odpowiednią aniliną, a następnie utleniany. Występuje najczęściej w postaci soli disodowej, choć dopuszczalne są również sole diamonowe, wapniowe i potasowe.

Błękit brylantowy ma postać ciemnoniebieskiego, bezzapachowego proszku, który dobrze rozpuszcza się w wodzie i glicerolu. Jego maksimum absorpcji światła przypada na około 628 nanometrów, co odpowiada za intensywną niebieską barwę.

Zastosowanie w kosmetyce

W przemyśle kosmetycznym błękit brylantowy FCF jest szeroko stosowany jako barwnik w różnorodnych produktach:

• Szampony i odżywki do włosów
• Żele i płyny do stylizacji włosów
• Mydła i żele pod prysznic
• Pasty do zębów
• Płyny do płukania jamy ustnej
• Kremy i balsamy do ciała
• Cienie do powiek i eyelinery
• Lakiery do paznokci
• Dezodoranty i antyperspiranty

Barwnik ten nadaje kosmetykom intensywnie niebieski lub zielonkawo-niebieski kolor. Ze względu na swoją wysoką koncentrację, stosowany jest zazwyczaj w niewielkich ilościach. Barwnik ten często łączy się z innymi barwnikami, np. z tartrazyną (E102) w celu uzyskania zielonego koloru.

Kontrowersje i potencjalne zagrożenia

Mimo że błękit brylantowy FCF jest zatwierdzony do użytku w wielu krajach, w tym w Unii Europejskiej i USA, jego bezpieczeństwo budzi pewne kontrowersje.

Reakcje alergiczne

Niektóre badania wskazują, że błękit brylantowy może wywoływać reakcje alergiczne u osób wrażliwych, takie jak:

• Astma
• Pokrzywka
• Katar sienny
• Podrażnienia skóry

Osoby uczulone na salicylany (np. aspirynę) mogą być szczególnie narażone na negatywne reakcje.

Wpływ na układ pokarmowy

U osób z zespołem jelita drażliwego błękit brylantowy może nasilać objawy choroby. Istnieją również doniesienia o podrażnieniach żołądka i odkładaniu się barwnika w wątrobie.

Potencjalne działanie rakotwórcze

Niektóre źródła wskazują na niejednoznaczne działanie rakotwórcze błękitu brylantowego FCF. Badania na zwierzętach wykazały, że może on przyczyniać się do powstawania nowotworów nerek u myszy. Jednak dowody na szkodliwość dla ludzi są ograniczone i niejednoznaczne.

Nadpobudliwość u dzieci

Istnieją obawy, że błękit brylantowy, podobnie jak inne sztuczne barwniki, może przyczyniać się do nadpobudliwości u dzieci. Jednak badania w tym zakresie nie są jednoznaczne i wymagają dalszej weryfikacji.

Regulacje prawne i bezpieczeństwo

Mimo kontrowersji, błękit brylantowy FCF jest uznawany za bezpieczny dodatek do żywności i kosmetyków przez wiele instytucji regulacyjnych:

• W Unii Europejskiej jest dopuszczony do stosowania w kosmetykach z pewnymi ograniczeniami (maksymalne stężenie 0,5% w nieutleniających produktach do farbowania włosów).
• Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ustalił dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) na poziomie 6 mg/kg masy ciała.
• W USA Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła błękit brylantowy FCF do stosowania w żywności, lekach i kosmetykach.
• Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności (JECFA) również uznał ten barwnik za bezpieczny w zalecanych dawkach.

Należy jednak pamiętać, że:

• Nie może być stosowany w kosmetykach przeznaczonych do okolic oczu.
• Osoby z alergią na barwniki azowe lub astmą powinny zachować ostrożność, gdyż może on wywoływać reakcje alergiczne.
• Niektóre badania sugerują potencjalny wpływ na układ nerwowy, szczególnie u dzieci, ale wyniki nie są jednoznaczne.
• Zaleca się unikanie tego składnika osobom o wrażliwej skórze oraz chorym na choroby układu pokarmowego.

Mimo ogólnego uznania za bezpieczny, trwają dalsze badania nad długoterminowym wpływem błękitu brylantowego FCF na zdrowie. Konsumenci powinni być świadomi jego obecności w produktach i podejmować świadome decyzje dotyczące jego spożycia lub stosowania w kosmetykach.

Błękit brylantowy FCF jest dopuszczony do stosowania w kosmetykach, ale jego użycie podlega pewnym ograniczeniom. Osoby o wrażliwej skórze lub skłonne do alergii powinny zachować szczególną ostrożność przy stosowaniu produktów zawierających ten barwnik.